Skazanie w sprawach karnych, a warunkowe przedterminowe zwolnienie

Wyrok w sprawie karnej, skazujący na karę pozbawienia wolności, w przekonaniu wielu oznacza bezwzględny obowiązek wykonania tej kary w całości. Jest to oczywiście reguła w sprawach karnych, natomiast w kodeksie karnym zawarte zostały regulacje, które wynagradzają określoną kategorię skazanych, umożliwiając im ubieganie się o warunkowe przedterminowe zwolnienie.  Decyzję w tym przedmiocie podejmuje sąd penitencjarny, który opierając się na ustawowych kryteriach, działa w ramach swojego uznania.

Przesłanki warunkowego przedterminowego zwolnienia

Pierwszą kategorię przesłanek stanowią te, które związane są z osobą skazanego. Jako, że warunkowe przedterminowe zwolnienie jest instytucją, która związana jest z poddaniem sprawcy próbie, wymaga się aby istniała wobec jego osoby tzw. pozytywna prognoza kryminologiczna. Sprawy karne mają bowiem na celu wychowanie sprawcy. Wychodzi się więc z założenia, że sprawca wobec którego osiągnięto cel, może być zwolniony wcześniej.

Badając podstawy do warunkowego przedterminowego zwolnienia, sąd musi przede wszystkim ocenić, czy postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie się skazanego po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary, uzasadniają przekonanie, że po zwolnieniu skazany będzie przestrzegał porządku prawnego. Chodzi w szczególności o to, czy na podstawie ogółu okoliczności, można dojść do przekonania, że sprawca nie popełni nowego przestępstwa oraz że będzie stosował się do środków karnych orzeczonych obok kary pozbawienia wolności.

Po jakim czasie można się ubiegać o warunkowe przedterminowe zwolnienie ?

Druga kategoria przesłanek związana jest z okresem wykonanej kary. Przedterminowe zwolnienie jest możliwe dopiero po tym jak kara ta zostanie wykonana chociażby w części. Co do zasady oznacza to obowiązek odbycia przynajmniej połowy orzeczonej kary pozbawienia wolności.

Do wyjątków należą recydywiści oraz wielokrotni recydywiści. W przypadku recydywistów minimalny okres wykonanej kary otwierający drogę do przedterminowego zwolnienia to 2/3 jej wymiaru, natomiast w przypadku wielokrotnych recydywistów 3/4.

Należy jednak mieć na uwadze, że sąd wydając wyrok w sprawie karnej, może określić surowsze wymogi ubiegania się przez skazanego o warunkowe przedterminowe zwolnienie i wówczas to te wymogi będą wiążące przy ocenie możliwości złożenia wniosku o jego udzielenie.

Wyjątki przewidziane zostały również w odniesieniu do sprawców, którzy zostali skazani na najsurowsze kary przewidziane w kodeksie karnym. Skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności można zwolnić po odbyciu 15 lat kary, a skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności, po odbyciu 25 lat kary.

Okres próby

Warunkowe przedterminowe zwolnienie, jak nazwa wskazuje, następuje pod warunkiem, że skazany będzie przestrzegał porządku prawnego. Jeżeli skazany w wyznaczonym okresie próby naruszy porządek prawny, w szczególności popełni przestępstwo lub nie będzie stosował się do nałożonych środków karnych, wówczas sąd może odwołać warunkowe zwolnienie, co oznacza konieczność kontynuowania kary.

Okres próby określa się na podstawie czasu pozostałego do odbycia kary, przy czym nie może on być krótszy niż 2 lata, ani dłuższy niż 5 lat.

Surowsze wymogi przewidziano w odniesieniu do wielokrotnego recydywisty oraz osoby skazanej na karę 25 lat pozbawienia wolności lub karę dożywotniego pozbawienia wolności. Dla wielokrotnego recydywisty okres próby nie może być krótszy niż 3 lata, a w dla skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności lub surowszą wynosi on 10 lat.

Dodatkowe obowiązki w okresie próby

Udzielając skazanemu warunkowego przedterminowego zwolnienia sąd penitencjarny (tj. sąd orzekający w sprawach karnych wykonawczych, działający przy jednostce penitencjarnej, w której przebywa skazany) może oddać zwolnionego pod dozór, a obligatoryjnie oddaje pod taki dozór w przypadku osób skazanych za przestępstwa z art. 197-203 kodeksu karnego, popełnione w związku z zaburzeniem preferencji seksualnych, przestępstwa popełnione w warunkach recydywy oraz osób skazanych na karę dożywotniego pozbawienia wolności.

Nad dozorem czuwa najczęściej kurator sądowy, natomiast może to być również osoba godna zaufania lub stowarzyszenie albo inna organizacja lub instytucja, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.

Sąd penitencjarny może ponadto w swoim postanowieniu nałożyć na zwolnionego skazanego dodatkowe obowiązki, takie jak:

  1. informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby;
  2. przeproszenie pokrzywdzonego;
  3. wykonywanie ciążącego na zwolnionym obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby;
  4. wykonywanie przez zwolnionego pracy zarobkowej lub obowiązek nauki lub przygotowania się do zawodu;
  5. powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających;
  6. poddanie się terapii uzależnień;
  7. poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji;
  8. uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych;
  9. powstrzymanie się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach;
  10. powstrzymanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób;
  11. opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;
  12. inne stosowne postępowania w okresie próby, które mogą zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.

Ponadto jeżeli zwolniony nie naprawił szkody wyrządzonej przestępstwem, sąd penitencjarny może na etapie sprawy karnej wykonawczej dotyczącej zwolnienia, nałożyć na niego obowiązek zapłaty określonego świadczenia pieniężnego lub naprawienia szkody w całości albo w części.

Odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia

Odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia może nastąpić do 6 miesięcy po zakończeniu okresu próby. Oznacza to, że skazany wraca do sytuacji w jakiej się znajdował, zanim uzyskał w sprawie karnej zwolnienie z kary. W zależności od przyczyny, jest ono obligatoryjne albo fakultatywne.

Obligatoryjne odwołanie zwolnienia następuje jeżeli:

  1. wobec zwolnionego będzie się toczyć kolejna sprawa karna o przestępstwo popełnione w okresie próby umyślne, za które zostanie on prawomocnie skazany bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
  2. zwolniony, uprzednio skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby zaliczonej do kręgu osób najbliższych lub wspólnie zamieszkującej osoby małoletniej, rażąco naruszy porządek prawny, w ten sposób, że ponownie używa przemocy lub groźby wobec tych osób.

Fakultatywne odwołanie zwolnienia następuje jeżeli:

  1. zwolniony w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełni on inne przestępstwo niż to, za które został skazany lub nawet tożsame, jeżeli w wszczęto wobec skazanego sprawę karną i orzeczono za nie karę inną niż pozbawienie wolności bez warunkowego zawieszenia.
  2. zwolniony w okresie próby uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych.

Ponadto w przypadku fakultatywnych podstaw odwołania zwolnienia, kurator sądowy może uprzednio upomnieć skazanego. Jeżeli po takim upomnieniu zaistnieje podstawa fakultatywnego odwołania, wówczas staje się ono obligatoryjne.

Autorem tekstu jest adwokat Patrick Wilhelmsen, tel. 508-920-164, prowadzący kancelarię adwokacką w Warszawie przy ul. Rozbrat 34/36 lok. 95 z filią w Piasecznie przy ul. Zaleśnej 20. Jednym z głównym obszarów działalności kancelarii są sprawy karne. Jeżeli potrzebujesz pomocy w sprawach karnych zapraszamy do kontaktu.

Kancelaria Adwokacka Patrick Wilhelmsen

Lokalizacja: Rozbrat 34/36 lok. 95, 00 – 429 Warszawa

Filia w Piasecznie: Zaleśna 20, 05-502 Piaseczno

508 920 164

adwokat@wilhelmsen.com.pl