Wprowadzenie

Reprezentacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej jest kompetencją zarządu, który może być jednoosobowy lub wieloosobowy. Rodzaj czynności jakie może podejmować zarząd. określa art. 204 k.s.h., który stanowi, że prawo członka zarządu do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych. Istnieją natomiast pewne przypadki, w których członek zarządu zostaje pozbawiony swojego prawa do reprezentacji spółki, a w wyniku tego nie będzie – w zależności od sytuacji – uprawniony do dokonywania określonych lub jakichkolwiek czynności w imieniu spółki.

Umowa między spółką, a członkiem zarządu lub spór spółki z członkiem zarządu:

Pierwsze ograniczenie dotyczy sytuacji, w której członek zarządu pozostaje w konflikcie interesów ze spółką. Przypadki takie będą zachodziły gdy członek zarządu będzie chciał zawrzeć ze spółką – rzecz jasna tą w której piastuje funkcję – umowę lub gdy pozostaje z nią w sporze. Zgodnie z art. 210 k.s.h. dotyczącym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz art. 379 k.s.h. dotyczącym spółki akcyjnej, w umowie między spółką a członkiem zarządu, jak również w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza albo pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia). Umowa zawarta pomiędzy spółką, a członkiem zarządu bez zachowania właściwych zasad reprezentacji będzie czynnością bezwzględnie nieważną.

Powyższa zasada nie będzie miała zastosowania w przypadku spółki jednoosobowej, w której jedyny wspólnik będzie zarazem jedynym członkiem zarządu. W takiej sytuacji wymaga się dochowania formy aktu notarialnego, a od notariusza powiadomienia sądu rejestrowego o dokonanej czynności.

Jednoosobowa spółka w organizacji:

Kolejne ograniczenie dotyczy jednoosobowej spółki w organizacji. Jedynie celem przypomnienia należy wskazać, że spółka kapitałowa w organizacja to spółka w okresie od jej zawiązania do momentu jej wpisu do rejestru. Zgodnie z art. 161 § 2 k.s.h. stanowi  spółka w organizacji jest reprezentowana przez zarząd albo pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą wspólników, jednak na uwadze trzeba mieć, że ustawa inaczej traktuje spółki jednoosobowe. Ograniczenie do reprezentowania spółki jednoosobowej w organizacji wynika z art. 162 k.s.h., który wyłącza możliwość reprezentowania takiej spółki przez jedynego wspólnika. Jeżeli więc jedyny wspólnik pełni zarazem funkcję członka zarządu, to nie ma on prawa do reprezentowania spółki, za wyjątkiem zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego. Naruszenie zasad reprezentacji w spółce w organizacji będzie skutkowało nieważnością czynności.

Restrukturyzacja:

Postępowanie restrukturyzacyjne prowadzi się z udziałem nadzorcy,którym jest nadzorca układu albo nadzorca sądowy, albo zarządca. Postępowanie restrukturyzacyjne może toczyć się jako:

1) postępowanie o zatwierdzenie układu;

2) przyspieszone postępowanie układowego;

3) postępowanie układowe albo

4) postępowanie sanacyjne.  

W postępowaniu restrukturyzacyjnym zasadą jest, że dłużnik samodzielnie sprawuje zarząd własny majątkiem, chyba że został ustanowiony zarządca. Zarządca jest powoływany obligatoryjnie w postępowaniu sanacyjnym, co wiąże się z przejęciem przez niego zarządu nad spółką. Jedynie w wyjątkowych przypadkach sąd może upoważnić dotychczasowy zarząd do podejmowania czynności zwykłego zarządu w postępowaniu sanacyjnym.

W pozostałych postepowaniach restrukturyzacyjnych dłużnik zachowuje zarząd w zakresie tzw. czynności nieprzekraczających zakresu zwykłego zarządu. Pozostałe zaś czynności wymagają uzyskania zgody nadzorcy sądowego, który w takich przypadkach jest ustanawiany. Możliwy jest również wariant, w którym w toku postępowania zostanie dłużnikowi odebrany zarząd własny i na jego miejsce zostanie ustanowiony zarządca. Wówczas zasady reprezentacji będą analogiczne jak w przypadku postępowania sanacyjnego.

Skutkiem naruszenia zasad reprezentacji w odniesieniu do mienia, wobec którego dłużnik utracił prawo zarządu, jest bezwzględna nieważność czynności.

Upadłość:

Z dniem ogłoszenia upadłości następuje rozwiązaniem spółki. Naturalną konsekwencją jest ustanie w takiej sytuacji uprawnień zarządu, co wynika z przepisów prawa upadłościowego. Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Ogłoszenie upadłości skutkuje również pozbawieniem upadłego możliwości korzystania z mienia wchodzącego do masy upadłości i rozporządzania nim. W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd wyznaczy syndyka, który od tej chwili dokonuje wszelkich czynności w imieniu spółki.

Ograniczenie kompetencji w postępowaniu upadłościowym może również nastąpić przed ogłoszeniem upadłości, na etapie postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości. W takiej sytuacji możliwe jest zabezpieczenie majątku upadłego poprzez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu wymagają wówczas każdorazowej zgody tymczasowego nadzorcy sądowego.

Naruszenie zasad reprezentacji lub nieuzyskanie zgody tymczasowego nadzorcy sądowego skutkować będzie nieważnością czynności (art. 77 i art. 38a p.u.). W przypadku tymczasowego nadzorcy nieważność ta będzie natomiast względna. Oznacza to, że brak zgody możliwy jest do usunięcia w terminie 30 dni.

Podsumowanie:

Naruszenie zasad reprezentacji w zależności od konfiguracji, może okazać się dotkliwe zarówno dla stron umowy jak również członka zarządu. Dla kontrahenta wadliwie reprezentowanej spółki może to w pewnych sytuacjach oznaczać brak skutków prawnych dokonanej czynności, a dla członka zarządu skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą lub karną za działanie na szkodę spółki.

Adw. Patrick Wilhelmsen